Τρίτη 31 Μαρτίου 2015

Γιατί στη Θεσσαλονίκη

loading...

Η «μητρόπολις» Θεσσαλονίκη, πόλη πολυπολιτισμική και πολύβουη


Η Θεσσαλονίκη, η δεύτερη πληθυσμιακά πόλη της σύγχρονης Ελλάδας, εκτείνεται γύρω από τον μυχό του Θερμαϊκού κόλπου, περιοχή πυκνά κατοικημένη από την ύστερη νεολιθική εποχή, 6000 χρόνια πριν, όπως δείχνει η αποκάλυψη σχετικής εγκατάστασης στον χώρο της Διεθνούς Εκθέσεως.

Η ίδρυση της πόλης από τον βασιλιά Κάσσανδρο ανάγεται στα 316/15 π.Χ. και έγινε με τη μέθοδο του συνοικισμού από 26 πολίσματα που είχαν ακμάσει στην περιοχή κατά τους αρχαϊκούς και κλασικούς χρόνους. Η πόλη εξαρχής προστατευόταν από ισχυρά τείχη και οργανώθηκε πολεοδομικά με την προοπτική να αναπτυχθεί σε μεγάλο αστικό κέντρο της εποχής. Από πρώιμους χρόνους υπάρχει παρουσία σε αυτή, εκτός από τους συνοικισθέντες κατοίκους, και άλλων μικρότερων πληθυσμιακών ομάδων (Θράκες, Φρύγες, Κάρες και Φοίνικες κ.ά.), ενώ από τον 2ο αι. π.Χ. είναι τεκμηριωμένη η εγκατάσταση των Εβραίων σε αυτήν.
Η Θεσσαλονίκη, λόγω της προνομιούχου θέσης της, αναπτύχθηκε γρήγορα κατά τους ελληνιστικούς χρόνους, με τους βασιλείς της Μακεδονίας να περνούν μεγάλα χρονικά διαστήματα σε ανάκτορα που είχαν οικοδομήσει για την ανετότερη διαμονή τους. Διέθετε αγορά, γυμνάσιο, στάδιο, θέατρο, ιερά και δημόσια λουτρά. Κατά την περίοδο της ρωμαιοκρατίας αποτέλεσε την έδρα της ρωμαϊκής Επαρχίας της Μακεδονίας, διαθέτοντας μία μεγάλη αγορά που ήταν το διοικητικό κέντρο της πολυπληθούς ρωμαϊκής Θεσσαλονίκης και όλης της Μακεδονίας, πολλούς ναούς για αυτοκρατορική λατρεία, θέατρο-στάδιο, δημόσιες και ιδιωτικές θέρμες και πολυτελείς ιδιωτικές κατοικίες. Εγκαθίστανται σε αυτή σημαντικός αριθμός Ρωμαίων εμπόρων και επιχειρηματιών.
Στις αρχές του 4ου αι. μ.Χ. έγινε πρωτεύουσα της μίας τετραρχίας, με επικεφαλής τον τετράρχη Γαλέριο, ο οποίος έκτισε ένα τεράστιο ανακτορικό συγκρότημα στα ανατολικά της πόλης, που περιλάμβανε τη Ροτόντα (το «Πάνθεο» της Θεσσαλονίκης), τη θριαμβική αψίδα του Γαλέριου, βασιλικές, ιππόδρομο, λουτρά και το Οκτάγωνο (αίθουσα του θρόνου). Εξακολούθησε να έχει μεγάλη ακμή και κατά την εποχή του Κωνσταντίνου, ο οποίος σκέφτηκε αρχικά να την κάνει πρωτεύουσα του ανατολικού τμήματος της αυτοκρατορίας του, αλλά διάλεξε τελικά τη θέση στο Βυζάντιο και ίδρυσε την Κωνσταντινούπολη. Σημαντική υπήρξε και η οικοδομική δραστηριότητα που ανέπτυξε στην πόλη και ο Θεοδόσιος Β΄, ο οποίος για να εξαφανίσει το εθνικό της στοιχείο κατέσφαξε 7000 Θεσσαλονικείς στον ιππόδρομο κατά τη διάρκεια αρματοδρομίας.

Η Θεσσαλονίκη και κατά τους επόμενους αιώνες, από τον 6ο έως και τον 15ο, υπήρξε μία εξαιρετικά σημαντική πόλη του ανατολικού τμήματος της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, παίζοντας πάντοτε το ρόλο της «συμβασιλεύουσας» στο πλευρό της Κωνσταντινούπολης. Στους αιώνες αυτούς εξωραϊστηκε με μεγαλειώδεις χριστιανικές εκκλησίες, πολλές από τις οποίες (όπως ο Αγ. Δημήτριος, η Αγ. Σοφία, η Αχειροποίητος, η Αγ. Αικατερίνη, ο Άγ. Νικόλαος ο Ορφανός, ο Προφήτης Ηλίας κ.ά.) την κοσμούν μέχρι σήμερα.
Το 1495 δέχεται την εγκατάσταση των εκδιωχθέντων από τον Φερδινάδο και την Ισαβέλλα Ισπανοεβραίων και ο πολυπολιτισμικός της χαρακτήρας ενισχύεται. Κατά την περίοδο της οθωμανικής αυτοκρατορίας η πόλη εξακολουθεί να είναι σημαντικό λιμάνι και εμπορικός κόμπος για τις χερσαίες μεταφορές. Δυναμική είναι η παρουσία των εκ Μικράς Ασίας και Πόντου προσφύγων που καταφθάνουν και εγκαθίστανται στην πόλη από το 1922-26.
Πόλη από την ίδρυσή της πολυπολιτισμική διατήρησε τον χαρακτήρα αυτό μέχρι τα μέσα του 20ου αι. οπότε ο μεγαλύτερος αριθμός των Εβραίων της εξοντώνεται. Στο τέλος του 20ου αιιώνα έχει δεχτεί νέα κύματα μεταναστών από χώρες του ανατολικού μπλοκ και κυρίως από χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.
Σήμερα απλώνεται πυκνοκατοικημένα και νωχελικά σε ένα εκτεταμένο θαλάσσιο μέτωπο και περιλαμβάνει εκτός από το ιστορικό της κέντρο και διάφορα άλλα περιμετρικά σε αυτό περιμετρικά διοικητικά διαμερίσματα και δήμους, διατηρώντας σε αρκετά μεγάλο βαθμό την πολυκοσμία και το ευρύ παλίμψηστο των φυλών και των λαών που την κατοικούν.
Στη σύγχρονη Θεσσαλονίκη ο επισκέπτης μπορεί να επισκεφτεί 25 μουσεία, με κορωνίδες το Αρχαιολογικό Μουσείο, το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού και το Μουσείο του Λευκού Πύργου. Ο περίπατος στα ρωμαϊκά, παλαιοχριστιανικά και βυζαντινά τείχη της πόλης είναι μοναδικός. Η επίσκεψη στις βυζαντινές εκκλησιές της αποτελεί εμπειρία μοναδική. Η βόλτα στις αγορές της, η συζήτηση στην παραλία της, το αγνάντεμα στο ηλιοβασίλεμά της πίσω από τις βουνοκορφές του Ολύμπου, που φαίνεται απέναντι. όταν έχει καθαρό ορίζοντα, η δοκιμή των μεζέδων, των φαγητών και των γλυκών της είναι ανεπανάληπτα βιώματα.



Είναι μία πόλη, όπου συναντιούνται όλα τα αρώματα της Ανατολής, συνδυασμένα με τις εμπειρίες της Δύσης. Είναι μία πόλη, στην οποία συναντήθηκαν και συναντιούνται διάφοροι πολιτισμοί, ήθη, έθιμα, συνήθειες, θρησκείες και πληθυσμιακές ομάδες. Είναι μία πόλη, της οποίας  αξίζει κανείς να δει τους παλμούς,  να βιώσει τους ρυθμούς της, να οσφρανθεί τα αρώματά της. Μία πόλη, σταυροδρόμι λαών και πολιτισμών, που με το διάβα των αιώνων άφησαν ανεξίτηλα τα σημάδια τους σε αυτήν.

Πολυξένη Αδάμ Βελένη

Αρχαιολόγος-θεατρολόγος
Διευθύντρια του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης

Πηγή: ecume.gr